قراردادهای هوشمند نوعی قرارداد خود اجرا هستند که شرایط توافقنامه بین خریدار و فروشنده ، مستقیماً در خطوط کد نوشته می شود. کد و توافق نامه های موجود در سراسر یک شبکه بلاک چین غیرمتمرکز توزیع شده ، وجود دارد. قراردادهای هوشمند امکان انجام معاملات و توافقات قابل اعتماد را  بین طرف های ناشناس و ناهمگون بدون نیاز به یک مرجع مرکزی و سیستم قانونی می دهد. در حالی که فناوری بلاک چین اساساً به عنوان پایه ای برای بیت کوین در نظر گرفته شده است، اما بسیار فراتر از زیربنای ارز مجازی تکامل یافته است.

اولین قراردادهای هوشمند جهان :

قراردادهای هوشمند برای اولین بار در سال 1994 توسط نیک سابو، دانشمند کامپیوتر آمریکایی که یک ارز مجازی به نام “بیت گلد” را در سال 1998 اختراع کرد، بیان شده است .

قرارداد هوشمند یک برنامه کامپیوتری یا یک پروتکل تراکنش است که برای اجرای خودکار، کنترل یا مستندسازی رویدادها و اقدامات قانونی مرتبط با شرایط یک قرارداد در نظر گرفته شده است. به عنوان مثال : توکن سوزی یا سکه سوزی ارزهای دیجیتال نیز با اجرای قرارداد هوشمند انجام می شود.

سابو آن را برای اشاره به “مجموعه ای از وعده ها، مشخص شده به شکل دیجیتال، از جمله پروتکل هایی که در آن طرفین بر اساس این وعده ها عمل می کنند” استفاده کرد.

 کاملاً 10 سال قبل از استخراج اولین بیت کوین، پیشنهاد شد. در واقع، اغلب شایعه می شود که سابو ، ساتوشی ناکاموتو مخترع ناشناس بیت کوین است، که سابو این قضیه را رد کرده است.

سابو قراردادهای هوشمند را به عنوان پروتکل های تراکنش رایانه ای تعریف کرده بود ؛ به عبارت ساده، منظور او خرید و فروش مشتقه با شرایط پیچیده بود.

 اهداف قراردادهای هوشمند 

• نیاز به واسطه‌های مورد اعتماد
• هزینه‌های داوری و اجرایی
• زیان ناشی از تقلب

در مقاله ای در سال 2014 در مورد ارز دیجیتال اتریوم ، پروتکل بیت کوین را نسخه ضعیفی از مفهوم قرارداد هوشمند که توسط ( دانشمند کامپیوتر، وکیل و رمزنگار ) نیک سابو تعریف شده بود ،بیان کرد.

ارزهای دیجیتال مختلف دیگری از زبان های برنامه نویسی پشتیبانی می کنند که امکان قراردادهای هوشمند پیشرفته تری را بین طرف های غیرقابل اعتماد فراهم می کند.

 قراردادهای هوشمند باید از قراردادهای قانونی هوشمند متمایز شوند. مورد دوم ( قراردادهای قانونی هوشمند ) به یک توافق نامه الزام آور قانونی زبان طبیعی سنتی اشاره دارد که دارای عبارات خاصی است .

وضعیت حقوقی قراردادهای هوشمند :

یک قرارداد هوشمند لزوماً یک توافق نامه معتبر در قانون نیست. برخی از دانشگاهیان حقوقی ادعا می‌کنند که قراردادهای هوشمند قراردادهای قانونی نیستند، بلکه ابزاری برای انجام تعهدهایی ناشی از قراردادهای دیگر هستند ؛ مانند ابزارهای فن‌آوری برای خودکارسازی معاملات پرداخت یا تعهداتی که شامل انتقال توکن‌ها یا ارزهای دیجیتال است.

از زمان راه‌اندازی بلاک‌چین اتریوم در سال ۲۰۱۵،  اصطلاح «قرارداد هوشمند» به‌طور خاص‌تر با هدف عمومی که در یک زنجیره بلوکی یا دفتر کل توزیع‌شده انجام می‌شود، به کاررفته گرفته شد.

مؤسسه ملی استانداردها و فناوری ایالات متحده آمریکا  یک “قرارداد هوشمند” را به عنوان “مجموعه ای از کد و داده ها توصیف کرد که با استفاده از تراکنش های امضا شده رمزنگاری شده در شبکه بلاک چین مستقر می شود.

بلاروس در سال 2017 با اجرای فرمان توسعه اقتصاد دیجیتال به اولین کشوری تبدیل شد که قراردادهای هوشمند را قانونی کرد. دنیس آلینیکوف، وکیل بلاروسی در واقع اولین فردی بود که قرارداد هوشمندی را  بین طرفین معامله اجرایی کرد .

قرداد های هوشمند یا smart contract  مشابه انتقال ارز در یک بلاک چین است که ثبت و تایید یک قرارداد هوشمند در یک بلاک چین با ارسال یک تراکنش از یک کیف پول در  بلاک چین اتفاق می‌افتد.

 این تراکنش شامل کد کامپایل شده برای قرارداد هوشمند و همچنین یک آدرس گیرنده ویژه است .

آن تراکنش باید در بلوکی که به زنجیره بلوکی اضافه می‌شود گنجانده شود، در این مرحله کد قرارداد هوشمند برای ایجاد وضعیت اولیه قرارداد هوشمند در بلاک چین آن شبکه اجرا می‌شود.

زمانی که یک قرداد هوشمند در بلاکچین ثبت میشود ، امکان تغییر و یا به روز رسانی آن امکان پذیر نمی باشد .

محبوب ترین بلاک چین برای اجرای قراردادهای هوشمند، اتریوم است.

در اتریوم، قراردادهای هوشمند معمولاً در یک زبان برنامه‌نویسی کامل تورینگ شده  به نام Solidity نوشته می‌شوند .

برخی از دیگر زبان‌های برنامه‌نویسی قرارداد هوشمند که Turing-complete را ندارند عبارتند از Simplicity، Scilla، Ivy  و Bitcoin Script.

نمونه‌هایی از پلتفرم‌های بلاک چین که از قراردادهای هوشمند پشتیبانی می‌کنند شامل موارد زیر هستند:

Bit coin : بیت کوین یک زبان اسکریپت ناقص تورینگ  شده است که امکان ایجاد قراردادهای هوشمند سفارشی را در بلاک چین بیت‌کوین فراهم می‌کند؛  مانند حساب‌های چند امضایی، کانال‌های پرداخت، امانت گذاری و اوراکل‌ها .

Cardano : یک پلت فرم بلاک چینی است برای قراردادهای هوشمند، با استفاده از مفهوم اثبات سهام(pos)

Eth  : اتریوم یک زبان کامل تورینگ شده است که در بلاک چین خود smart contract  را  پیاده سازی می کند و یک چارچوب قرارداد هوشمند برجسته اتست

EOS : ایاس  یک پلت فرم بلاک چین برای قراردادهای هوشمند

Tezos :  یک پلتفرم بلاک چین که مجموعه قوانین خود را با حداقل اختلال در شبکه از طریق یک مدل حاکمیت بر روی زنجیره  بلاک چین تغییر می دهد.

تعدادی از کاربرد های قرداد های هوشمند :

1. وراثت به طور فرضی می تواند به طور خودکار پس از ثبت گواهی فوت با استفاده از قراردادهای هوشمند اجرا شود. گواهی تولد نیز می تواند با قراردادهای هوشمند کار کند.
2. قراردادهای هوشمند می توانند برای انجام معاملات املاک و مستغلات شخصی استفاده شوند به بیان دیگر با استفاده از قرداد های هوشمند میتواند واسطه هایی نظیر مشائر املاک و … را حذف کرد.
3. قراردادهای هوشمند همچنین می توانند در قرارداد های کاری بین طرفین ، به ویژه قراردادهای کار موقت استفاده به سزایی شوند و مزایایی را هم برای کارفرما و هم برای کارمند ارائه دهند.

اینجا بخوانید : کاربرد قرارداد هوشمند با 14 مثال پر استفاده

مشکلات موجود برای قرداد های هوشمند در شبکه بلاک چین اتریوم را می توان اینگونه بیان کرد :

این مشکلات را میتوان شامل ابهامات و ساختارهای آسان اما ناامن در زبان  Solidity بیان کرد و هم چنین  اشکالات کامپایلر کردن آن ، حملات به شبکه بلاک چین، تغییرناپذیری قرداد و اینکه هیچ منبع مرکزی مستندسازی برای نظارت در آنآت وجود ندارد.

تفاوت قرداد های هوشمند با قراردادهای حقوقی هوشمند در چیست ؟

قراردادهای حقوقی هوشمند از قراردادهای هوشمند متمایز هستند. همانطور که در بالا ذکر شد، یک قرارداد هوشمند لزوماً به عنوان یک قرارداد از نظر قانونی قابل اجرا نیست. از سوی دیگر، یک قرارداد حقوقی هوشمند دارای تمام عناصر یک قرارداد قانونی قابل اجرا در حوزه قضایی است که در آن قابل اجرا باشد و می تواند توسط دادگاه  اجرا شود.

 بنابراین، در حالی که هر قرارداد حقوقی هوشمند شامل برخی از عناصر یک قرارداد هوشمند است، هر قرارداد هوشمند یک قرارداد قانونی هوشمند نخواهد بود.

باید توجه داشت که تا کنون هیچ تعریف رسمی از قرارداد حقوقی هوشمند در صنعت حقوقی و قضایی  وجود ندارد.